سیدمحمود هاشمی شاهرودی ، رئیس دستگاه قضایی ایران نرسیده به نیمه دوم دومین دوره ریاست خود ، بیش از هر زمان دیگری در سخنرانی ها ، گفتگوها و اظهارنظرهایش در محافل مختلف به آسیب شناسی بدنه عظیم و وسیع دستگاه زیرمجموعه خود می پردازد.
گرچه هنوز خیلی ها جمله معروف وی را در ابتدای حضور بر مسند قاضی القضات نظام اسلامی که تعبیر وی از ویرانه بودن سیستم قضایی را در ذهن ها ماندگار کرد به یاد دارند اما بازگویی آسیبهای موجود در دستگاه قضایی از زبان وی آن هم بکرات ، نشان از استمرار مشکلات در قوه قضاییه دارد. اطاله دادرسی شاید گل سرسبد این مشکلات است که خارهای رشد یافته در ساقه های آن بر بدنه دستگاه قضایی ، جامعه و دیگر دستگاه ها فرورفته است.
تاکید بر مشکلات موجود در سیستم قضایی کشور آن هم از ابتدای حضور بر این مسند و اعلام مستمر آن از تریبون های مختلف ، در نوع خود اقدامی شجاعانه و متکی بر شناخت از آسیب های موجود است که ساماندهی و تلاش مضاعف زیرمجموعه این دستگاه را می طلبد. شاید نکته اساسی که باید در این میان ، به باور قضات و کارکنان دستگاه قضایی برسد و مسوولان عالی قضایی برای انجام آن پیشقدم شده اند، تغییر برخی ذهنیت ها و گرایش های به جا مانده از گذشته است.
زندان و نگاه ویژه و اولویت دار به آن از سوی بسیاری از قضات محاکم ، از جمله اساسی ترین مواردی است که اینک و با توجه به تاکید همیشگی هاشمی شاهرودی برای اصلاح قوانین مرتبط با آن ، نیازمند تغییر نگاه و ذهنیت قضات ، حقوقدانان و حتی افکار عمومی است.
دستگاه قضایی و مسوولان آن با شناخت نسبت به شرایط جامعه و تاثیر منفی زندان بر افراد ، خانواده ها و جامعه ، درصدد کاهش تعداد زندانیان هستند اما آیا این نگاه که «زندان اولین راه مجازات نیست» آنقدر نافذ و تاثیرگذار شده است که قضات ، نمایندگان مجلس شورای اسلامی ، ضابطان قضایی و افکار عمومی عزم خود را برای عملی کردن آن جزم کنند. بدون شک در کنار برخورد قطعی ، جدی و عملی با «قضات طرفدار زندان» تلاشی فرهنگی و جدی نیز برای تغییر ذهنیت ها در این زمینه باید از سوی دستگاه قضایی آغاز شود. هرچند اظهارات همیشگی رئیس دستگاه قضایی و دیگر مسوولان آن به عنوان مقدمه ای برای این تلاش ، چند سالی است آغاز شده است.